ANKARA FİLATELİ DERNEĞİ
Abklaç: (Abklatsch) Pul basımı veya sürşarjı sırasında, tabakaların üst üste konması nedeniyle, ıslak olan pul mürekkebinin diğer tabakanın zamkına çıkması ve pulun iki taraflı basılmış gibi görünmesidir.
Amensisman: (Amincissement) Bir pulun kağıdının bazı yerlerinden az veya çok incelmesine denir.
Anma (Hatıra) Bloğu: Bir olayı veya kişiyi anmak için ya da propaganda amacıyla bastırılan dantelli, dantelsiz bir veya birkaç pulu kapsayan küçük pul tabakalarıdır.
Anma (Hatıra) Pulu: Farklı konulara özel tasarımlarla hazırlanan bu pullar, tarihi, sosyal ve kültürel varlıklarımız, önemli olaylar, meşhur kişilerin doğum ve ölüm yıldönümleri, turistik yerler, nadir bitki ve hayvanlar gibi konuları anmak için basılır.
Antiye: (entier) Üzerinde alınacak ücreti gösterir pul baskısı bulunan resimli veya resimsiz posta kartlarına verilen isimdir.
Artı Değerli Anma Pulu: 9.6.1958 gün ve 7127 sayılı yasa gereği Sosyal Yardım Kurumlarının verdikleri hizmetlere maddi katkıda bulunmak için PTT Genel Müdürlüğü tarafından yılda iki kez basılan pullardır. Bu pulların üzerinde yazan posta değerinin yanında "+" ifadesi ile ilave değeri de gösterilir.
Band: Birbirine bitişik üç veya daha fazla pul şeridine denir. Yan yana veya üst üste olabilir.
Bandölet: (Bandelette) Pul ile birlikte ve pulun devamı sayılan aynı konu dahilinde bitişik olan şerit kısmına denir. Basılan pul tabakasında pulların altında pullar ile aynı büyüklükte ayrılan bölümlere çeşitli yazılar ve desenlerin basıldığı pullara da bandaletli pul denir.
Blok: Birbirinden ayrılmamış, üst üste ve yan yana en az dört pulun meydana getirdiği gruptur.
Büyüteç: Pulun detaylı incelenmesi için kullanılan pil ile çalışan ışıklı veya ışıksız mercek.
Damga: Pullar postada ancak bir defa kullanılırlar. Bunu sağlamak için pullar yapıştırıldıktan sonra posta damgası ile (normal, ilk gün veya özel damga) damgalanarak iptal edilirler. Damgalı pul postada bir daha kullanılamaz.
Dantel: (dantelé) Perforaj işlemi sonunda pulların kenarlarında oluşan doğrusal hat şeklindeki delik dizisine dantel denir. Pulların birbirinden ayrılmaları halinde bu delikler diş şeklinde görülür, dantel ismini buradan alır.
Değer: Postada kullanılan değerli kâğıtların üzerlerinde rakam ve bazılarında ayrıca yazı ile gösterilen ve bunların postadaki satış fiyatını belirten para tutarı veya bir serideki pullardan herhangi biridir.
Depareye: (Dépareiller) Tam seri olmayan, parça pullara denir.
Diferan: (différent) Memleket ayrımı yapılmaksızın, damgalı ve damgasız pullardan oluşan çeşit pulların hepsine diferan denir.
Ekspertiz: Bir pulun veya koleksiyonun değerlendirilmesi ya da bir pulun gerçek mi, sahte mi olduğunun belirlenmesidir. Bu işlemi yapanlara da Eksper denir.
Emisyon: (émission) Bir değerli kağıdın veya pulun belirtildiği gün kullanıma (tedavüle) çıkarılmasına denir.
Erör: (erreur) Değerli kağıtların basımı veya zımbalanması (perforajı) sırasında oluşan hataya denir.
Ese: (essaie) Baskı durumunu, pulu bastıran kuruluşa göstermek için hazırlanan prova baskılardır. Bunlara hazırlık örnekleri de denebilir. Yalnız posta idarelerinin müze veya arşivlerinde bulunur, satılmazlar.
Estimatör: (Estimateur) Pulları muayene edip onlara değer biçen kişilere denir. Takdir edilen değere de Estime (estimée) denir.
Filateli: Pul ve posta ile ilgili materyallerin koleksiyonculuğuna denir. Bir diğer anlamı da, pulları inceleyen, belgeleyen ve bilgileri yayınlayan bir daldır.
Filatelik Zarf: İlk gün veya özel tarih damgası ile damgalanmış anma pulu, sürekli posta pulu veya pul baskısı taşıyan, üzerinde özel tasarımlara da yer verilebilen ve şirket tarafından satışa sunulan zarflardır.
Filatelist: Pul ve posta ile ilgili materyallerin koleksiyonculuğunu yapan kişidir.
Filigran: (Filigrane) Pulların basımındaki sahteciliği önlemek için bazı pulların kağıdında bulunan ve kuvvetli ışığa veya siyah zemin üzerine tutulduğunda fark edilebilen şekil, yazı veya motif gibi işaretlere denir.,
Fils dö sua: (Fils de soie) Kağıtta bulunan ipek çizgicikler
Flam: Ücret ödeme makinalarında tarih damgasının yanına basılan 3,3 x 4,4 cm. boyutunda, dörtgen şeklinde ve içinde çeşitli yazı, reklam, slogan, vb. bulunan damga izidir.
Forma: Pul üzerindeki resimli kısmın, kenar açıklıkları (marjlar) hariç, boyutuna verilen isimdir. (Örneğin 25×40 mm gibi.)
Föy: (Feuille) Pulların sergilenmesi veya saklanması için özel olarak hazırlanmış, üzerleri kareli veya düz karton sayfalardır.
Föyye: (Feuillet) Üzerinde dantelli veya dantelsiz bir veya birkaç pul basılmış olan ve kenarlarında çoğu zaman yazılar taşıyan küçük pul tabakasıdır.
Fragman: (Fragment) Zarf parçası
Goma: Pulun arkasındaki zamka denir. Bazen pullar gomasız olarak da tedavüle çıkarılır.
Havid: (Hawid - bir marka adı) İçine konan pulları koruyarak saklamak ve sergilemek için hazırlanmış, ön yüzü saydam, arka yüzü zamklı, kimyasal içermeyen ve pH nötr, özel folyo, zarf, kılıf veya şeritlerdir. Pullar bunların içine konularak föylere yapıştırılır.
İlk Gün Damgası: Anma pulu ve sürekli posta pullarının tedavüle çıkarıldıkları gün, pulların konusuyla ilgili yerlerdeki PTT işyerlerinde yalnız bu pulların iptalinde kullanılmak üzere yaptırılan ve üzerlerinde konuya ait yazı ve motifler bulunan tarih damgalarıdır.
İlk Gün Zarfı: (FDC - First Day Cover) Üzerlerinde bir anma veya sürekli pul serisi, blok şeklinde anma pulu yer alan ve konuya ait ilk gün damgası ile damgalanmış, yazı ve görsel desenler taşıyan özel filatelik zarflardır.
İyi Bir Pul: İyi bir pulda basılan resim pulun çerçevesinin tam ortasına gelmiş olmalıdır. Ayrıca, kırık, yırtık, dantellerinde eksiklik, incelme veya kopukluk olmamalıdır. Eğer pul damgasızsa, zamkında en ufak bir leke bulunmamalı, üzerinde parmak izi olmamalıdır. Eğer pul damgalı ise, damgası çok temiz ve okunaklı olmalıdır.
Karne Pulları: Çoğu kez posta serilerinden seçilen, postada kullanılmaya en çok aday olan valörü veya valörleri bir araya getirmek suretiyle 10-20 posta pulundan oluşan bir veya daha fazla küçük karne yaprağının karton bir kapak içinde kıvrılarak yerleştirilmesi ile oluşur. Tabaka pullardan küçük olması ve taşıma kolaylığı nedeni ile pek çok ülkede tercih edilen bir pul satın alma şeklidir.
Katalog: Pullar hakkında bilgi veren ve özel olarak hazırlanan kitaplardır. Kataloglarda pulların çıkış nedeni, tarihi, konusu, rengi, dantel özelliği, geçerliliği, erörü, ilk gün damgası, nominal ve zamanla kazandığı piyasa değeri hakkında bilgiler vardır.
Komemoratif: (commémoratif) Anma, hatıra
Lejand: (légende) Pul üzerindeki yazılardır.
Maksimum Kart: Üzerinde büyütülmüş olarak bir posta pulundaki resim bulunan ve ayrıca basılmış veya yapıştırılmış olarak pulun kendisini taşıyan özel damgalı filatelik zarf.
Mankolist: (Mancoliste) Pul meraklılarının koleksiyonlarındaki eksik pulları gösterdikleri listeye denir.
Marj: (Marge) Pul tabakalarının ve anma bloklarının kenarlarında ve pulların çerçeveleri dışında kalan baskısız kısımlardır.
Mel santre: (Mal centré) Pulun üzerine basılan resim, şekil veya motifin pulun çerçevesinin tam ortasına gelmediğini belirtir.
Nominal Değer: Bir pulun ya da değerli kağıdın üzerinde yazılı bulunan değerdir.
Non dantöle: (Non-dantelé) Dantelsiz pul
Non emi: (Non-émis) Bastırılmış fakat siyasi, ekonomik veya herhangi diğer bir nedenle tedavüle çıkarılmamış pullara denir.
Novte: (noveté) Henüz kataloğa girmemiş, yeni tedavüle çıkmış pullara denir.
Nöf: (neuf) Yeni, kullanılmamış pul veya posta kartı/antiyelere denir.
Nüans: (nuance) Hafif renk farkları
Oblitere: (oblitéré) Damgalı
Odontometre: Pulların kenarlarındaki dantelleri saymaya/ölçmeye yarayan alettir.
Otantik: (authentique) Hakiki
Otomat Pulu: Özel makinelerde (ATM) ihtiyaca uygun değerde üretilen posta pullarıdır. Makinelerde istenen değer tuşlanıp ücreti makinaya atıldıktan sonra, rulo şeklinde standart pul kağıtlarına değeri basılıp kesilerek müşteriye verilen pullardır. Ülkemizde 1987-1992 yılları arasında kullanılmıştır.
Özel Gün Zarfı: Üzerlerinde yürürlükteki posta ücret tarifesinde bir anma/sürekli posta pulu veya pul baskısı yer alan, damganın konusu ile ilgili görsel tasarım bulunan ve özel tarih damgası ile damgalanmış filatelik zarflardır.
Özel Tarih Damgası: Anma pulu çıkarılmamış bazı önemli olaylar için belirli günlerde ve olaylarla ilgili yerlerdeki PTT işyerlerinde, geçerlikte bulunan herhangi bir anma veya sürekli posta pulunu iptal etmek üzere yaptırılan ve üzerlerinde ilgili olduğu olaya ait yazı ve motifler bulunan tarih damgalarıdır.
Özel Tarih Damgalı Zarf: Üzerlerinde bir anma pulu, sürekli posta pulu veya pul baskısı yer alan, damganın konusu ile ilgili tasarım bulunmayan ve özel tarih damgası ile damgalanmış filatelik zarflardır.
Per: (Paire) Yan yana veya üst üste bitişik, koparılmamış/kesilmemiş iki pula denir.
Perforaj: Tabakalardaki ve anma bloklarındaki pulların birbirinden kolay ayrılabilmeleri için aralarına küçük delikler açmak üzere zımbalanması işlemidir.
Portföy: Bir anma pulu için bastırılan, içinde bir veya daha fazla pul ve/veya seri numaralı/numarasız blok pul, FDC, kart ve diğer materyallere yer verilen özel tasarımlı dosya/kitap şeklindeki filatelik üründür.
Posta Kartı: PTT tarafından üretilen üzerinde “Posta Kartı” ibaresi bulunan resimli veya resimsiz kartlardır.
Poşet: İçine pul koymak için kullanılan küçük, şeffaf zarflara denir.
Pul: Posta idareleri tarafından taşınan gönderi için gönderici tarafından alınarak gönderiye yapıştırılan küçük kâğıt parçasıdır. Farklı şekil, desen ve görseller içerir. Gönderinin taşıma ücretini temsil eder. Yalnızca devletlerin posta idareleri tarafından devlet adına basılır. Bu sebeple, bayrak ve para gibi egemenlik ve bağımsızlık sembolüdür. Devlet tarafından basılan “değerli kâğıt” statüsündedir. Pulun üzerinde ülke adı, nominal değeri, görsel tasarımı ve tedavül (emisyon) yılı gibi bilgiler yer alır.
Pul Baskılı Posta Kartı (Antiye): Üzerlerinde “Posta Kartı" ibaresi ve postada alınacak ücreti gösteren pul baskısı yer alan resimli veya resimsiz kartlardır.
Pul Maşası (Pensi): Pulu tutmak için kullanılır. Bir filatelist değeri ne olursa olsun pulu el ile tutmaz. Çünkü pul el ile tutulursa, danteli bozulabilir, kıvrılabilir, baskılı yüzü ve zamklı yüzü kirlenip bozulabilir. Zamklı yüzünde parmak izi çıkabilir.
Ranverse: (renversé) Pulun veya sürşarjın ters basılmasıdır.
Rar: (rare) Az bulunan, nadir.
Reemprasyon: (réimpression) Yeniden basılmış.
Reparasyon: (réparation) Onarım, tamirat.
Repare: (réparé) Onarılmış, tamirli.
Resmi Posta Pulu: Genel bütçeye giren dairelerle katma ve özel bütçeli dairelerin, belediyelerin ve bunlara bağlı idare ve kurumların postaya verdikleri her türlü posta gönderilerinin posta ücretlerinin ödenmesinde kullanılmak üzere bastırılan pullardır.
Rögome: (regommé) Yıkanmış damgasız bir pulun arkasının yeniden zamklanmasına denir.
Rökomande: (Recommandée) Taahhütlü
San gom: (Sans gomme) Zamksız
Santr: Bir pulun karşılıklı marjlarının birbirine eşit olması yani pul resmini çevreleyen çerçevenin (formanın) pul kâğıdının tam ortasına basılmış olması halidir.
Seri: Aynı ad altında ve aynı gün tedavüle çıkarılan pulların her değerini içine alan takıma denir.
Sosyal Yardım Pulu: Sağlığın iyileştirilmesi, çocuk refahının sağlanması, sosyal hizmetlerin yaygınlaştırılması, havacılığın geliştirilmesi gibi faaliyetleri teşvik etmek ve bu faaliyetler için gelir sağlamak amacıyla çıkarılan pulları ifade eder.
Sötöna: (se-tenant) İki veya daha fazla farklı pulun birbirine bitişik olarak basılması
Spesimen: (Spécimen) Uluslararası Posta Birliğine dahil devletler, her emisyondan eşantiyon (niteliklerini tanıtmak üzere ondan verilen örnek) olarak bir kısım pul ayırmak zorundadır. Bu pulların üzerine "Specimen, Numune, Örnek, vb." kelimeleri basılır.
Sürekli Posta Pulu: Belli bir olay veya onun yıldönümü amacı ile olmayıp, doğrudan doğruya posta hizmetlerinden doğan ihtiyacı karşılamak için çıkartılan pullardır. Posta ücretlerinin ödenmesinde kullanılması amacıyla ihtiyaca göre bastırıldığından tirajları daha yüksektir.
Sürşarj: (Surcharge) Değerli kâğıtların veya pulun değerini değiştirerek veya değiştirmeksizin başka bir olayı anmak veya pulun çıkarılış amacını değiştirmek için üzerlerine yeni yazılar, rakamlar veya motifler basılması işlemidir.
Sürtaks: (Surtaxe) (Bkz. Artı Değerli Anma Pulu)
Şarniyer: (Charnière) Pulların albümlere ya da istenilen herhangi bir sayfaya tutturulmasına yarayan küçük zamklı kağıt parçalarıdır.
Takse Pulu: Postaya verildiği sırada ücreti hiç ödenmemiş veya eksik ödenmiş posta gönderilerinin alıcılarından alınan ücretler için kullanılan pullardır.
Tematik Pul: Kuş, çiçek, spor, gemi, uçak, hayvan, meşhurlar, tablolar gibi belli konuların resimlerini taşıyan pullardır.
Tetbeş: (Tête-Bêche) Birbirine ters olarak basılmış iki pula denir. Bunlar baş başa ters, yan yana ters ve ayak ayağa ters basılmış olabilir. Tet-beş pullar, posta ücretlerinin ödenmesinde teker teker de kullanılabilirler.
Tiraj: (Tirage) Pul ve değerli kâğıtların baskı adedi.
Uçak Pulu: Posta ücret tarifesinde uçakla gönderilecek posta maddeleri için öngörülen ücretlerde bastırılan ve üzerlerinde havacılıkla ilgili resimler bulunan pullardır.
Varyete: (variété) Bir pulun değişik şekillerde basılmasıdır. Erörden farkı, varyetenin posta işletmesinin kontrolü altında ve çok sayıda olmasıdır.
Velör: (valeur) Pulun üzerindeki yazılı değere valör denir.