Pul ve Pulculuk

Pul nedir?

Pul, ön yüzüne çeşitli resim, şekil, desen veya motifler basılmış, arka yüzüne özel bir zamk sürülmüş, çeşitli şekil ve büyüklüklerde olabilen değerli bir kağıttır. Posta idareleri tarafından taşınan gönderi için gönderici tarafından alınarak gönderiye yapıştırılır. Gönderinin taşıma ücretini temsil eder. Yalnızca devletlerin posta idareleri tarafından devlet adına basılır. Bu sebeple, bayrak ve para gibi egemenlik ve bağımsızlık sembolüdür. Devlet tarafından basılan "değerli kâğıt" statüsündedir. Pulun üzerinde ülke adı, nominal değeri, görsel tasarımı ve tedavül (emisyon) yılı gibi bilgiler yer alır.

Atatürk ve Cumhuriyet Konulu Resmi Posta Pulu

(2023)

Pulun Tarihi

Posta pulları, modern posta teşkilatlarının kurulmaya başlanması ile ortaya çıkan bir posta materyalidir. Posta idareleri arttıkça sadece devlet yetkililerinin kullandığı kurum olmaktan çıkarak halkın kullanımına açılmıştır. Daha sonra posta gönderme hizmeti karşılığında ücret alınması uygulaması başladı. İngiltere’de ilk başlarda posta görevlilerinin göndericiden aldığı postaların ücretini, teslim edilince alıcı ödüyordu. Bu yöntem, alıcının ücreti reddetmesi gibi sakıncalar doğurdu. Bunun üzerine posta ücretinin gönderici tarafından ödenmesi gündeme geldi.

İngiliz öğretmen ve sosyal reformcu Sir Rowland Hill, 1837 yılında yazdığı “Postane Reformu: Önemi ve Uygulanabilirliği” (Post Office Reform: Importance and Practicability, Privately Printed, by W. Clowes and Sons, Stamford Street, 1837) adlı kitabında posta ücretinin alıcı yerine gönderici tarafından ödenmesini savundu. Bunun için bazı önerilerde bulundu. İngiltere içinde 15 gram ağırlığındaki tüm gönderiler için 1 Penny ücret alınmasını; bedeli belirten bir kâğıdın gönderinin üzerine yapıştırılmasını önerdi. Hill’in önerisi parlamentoda kabul edildi ve gönderi bedelini simgeleyen posta pulu kullanımına başlandı.

Sir Rowland Hill

Postane Reformu:
Önemi ve Uygulanabilirliği

(1837)

Dünyanın ilk posta pulu 6 Mayıs 1940 tarihinde İngiltere’de tedavüle çıktı. Bu pullar, yurtiçi gönderileri için kullanılmaya başlandı. Siyah bir fon üzerinde Kraliçe Viktoria’nın portresinin bulunduğu ilk pul, siyah fonlu ve 1 Penny değerinde olduğu için Penny Black ismi ile anılıyordu.

Penny Black

(1840)

Türkiye topraklarında ilk pul, Osmanlı İmparatorluğu’nun Tanzimat döneminde tedavüle çıktı. Osmanlı Devletinin ilk posta yasası 16 Kasım 1840 tarihinde yürürlüğe girdi; ancak 1862 yılına kadar herhangi bir pul basılmadı. Sultan Abdülaziz döneminde, Posta Nazırı Agah Efendi zamanında, 1862 yılında basılan ilk pullar, 12 Ocak 1863 tarihinde tedavüle girdi. Osmanlı’nın ilk pulları dantelsiz ve dikdörtgendi. İlk baskıda 2 adet, ikinci baskıda 4 adet, üçüncü ve son baskıda ise 2 adet üzerlerinde padişahın tuğrasının bulunduğu pullar bastırıldı. İnce kâğıt üzerine taş baskı tekniği (litografya) ile beyaz üzerine siyah şeklinde Darphane-i Amire’de basılan pullar, anilin boyaya batırılmış süngerle boyandı. Tuğra ve desenler Sikkezenbaşı Abdülfettah Efendi tarafından çizildi. İlk pul basımı, Ensercioğlu Agop tarafından yapıldı. Bu pullar, 3 ayrı tedavül (emisyon) ile basıldı. 20 para, 1 kuruş, 2 kuruş ve 5 kuruşluk dört farklı değerdeydi. İlk pullar, Sultanın tuğrasını taşıdığı için “Tuğralı Pullar” olarak anılıyordu.

Tuğralı Birinci Baskı Posta Pulları

(1862)

Filateli ve Filatelist Nedir?

İlk pulların devletlerin posta idareleri tarafından kullanılmaya başlanmasının ardından “pul koleksiyonu” fikri doğdu. Koleksiyon meraklıları, “yeni bir koleksiyon objesi” bulmanın heyecanı ile yeni pulları toplamaya ve koleksiyon oluşturmaya başladı. Fransız koleksiyoncu Georges Herpin, ilk kez 1864 yılında “Posta Pulları Koleksiyoneri” (Le Collectionneur de Timbres-Postes - Sayı: 5, 15 Kasım 1864) adlı bir dergide pul koleksiyonu hobisine “filateli” adını verdi. Bu adlandırma, zamanla tüm dünyaya yayıldı ve pul koleksiyonu hobisinin adı haline geldi.

Georges Herpin

Posta Pulları Koleksiyoneri Dergisi

(1864)

Filatelist ise, bilinçli olarak pul toplayan, pul koleksiyonu oluşturan veya pul hobisine gönül vermiş insanlara verilen bir isimdir. Filatelistler; posta pulları, postadan geçmiş normal, taahhütlü ve iadeli taahhütlü zarf, gazete gönderi bandı, antiye, hava mektubu, posta damgaları ve benzeri materyalleri belli bir plan çerçevesinde bir araya toplar.